Yüzbin Bin Sosyal Konut Projesi Hayal Mi Oldu?

"AK PARTİ ve inşaat" ifadeleri Türkiye'de sıkça yan yana gelmektedir. Bu ilişkiyi yıllardır sürdüren Toplu Konut İdaresi (TOKİ) son zamanlarda birçok projeyi hayata geçirmiş, ancak İstanbul Milletvekili Ersin Beyaz'ın son açıklamaları gözleri bu kuruma ve yeni kurulan Kentsel Dönüşüm Başkanlığı'na çevirdi.

2019 yılında "Halkımıza müjde" diyerek duyurulan 100 Bin Sosyal Konut Projesi, herkesin ilgisini çekmişti. Ancak 21 Mart 2023 tarihinde milletvekili Hayrettin Nuhoğlu'nun soru önergesine verilen cevap, projenin dört yılda yüzde 65'inden fazlasının tamamlanamadığını gösterdi. Bu durum, TOKİ'nin projeleri ne kadar hızlı ve etkin bir şekilde hayata geçirebildiği konusunda soru işaretleri oluşturdu.

Şaibeli Bir İşleyiş: Kentsel Dönüşüm Başkanlığı

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın yetkilerini yeni kurulan Kentsel Dönüşüm Başkanlığı'na devretmesi de dikkat çekici. İktidarın merkeziyetçi bir anlayışı benimsemiş olmasına rağmen, kentsel dönüşüm konusunda yetki devri yapması eleştiri konusu oldu. Başkanlığın, rantın önünü açıp açmayacağı büyük bir belirsizlik oluşturuyor.

Yüzde 30'luk Oranın Belirsizliği

Kentsel Dönüşüm Başkanlığı'nın, dönüşüm projeleri için yüzde 30'luk bir mülkiyet veya değer oranı istediği belirtildi. Ancak bu yüzde 30'luk oranın nasıl ve neye göre belirlendiği konusunda bir açıklama yapılmamış. Hatta ilgili Bakan Yardımcısı, "Matematiksel bir veriye dayanmıyor." ifadesini kullanmış.

'' “AK PARTİ” deyince aklımıza inşaat, “inşaat” deyince akla hiç şüphesiz TOKİ gelmektedir. Toplu Konut İdaresi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı altında muhteşem yetkilere sahip bir kurum olarak yıllardır karşımızdadır. TOKİ üzerinden bir örnek verecek olursak, 2019 yılında 100 Bin Sosyal Konut Projesi’yle “Halkımıza müjde.” diye duyurulan sosyal konut projesi hakkında 27’nci Dönem milletvekillerimizden Hayrettin Nuhoğlu'nun (7/77952) esas numaralı soru önergesine 21 Mart 2023 tarihinde verilen cevapta teslim edilen ve teslim aşamasında olan konut sayısının 32.731 olduğu, söz konusu projede inşaatı devam eden konut sayısının 64.752 olduğu belirtilmiştir.

Bu cevaptan anlaşılan sanki 65 bin konutun inşaatı hızla sürüyormuş gibi algılanmaktadır. Ancak söz konusu önergenin son sorusuna verilen cevapta “İnşaatları tamamlanan konutlar bir planlama dâhilinde vatandaşlarımıza teslim edildiğinden, tamamlandığı hâlde teslim edilmeyen konut bulunmamaktadır.” denilmektedir. Kısacası, TOKİ “müjde” diye duyurulan projenin yüzde 65’inden fazlasını dört yılda tamamlayamamıştır.

TOKİ konusunda şaibeler halkımızca malumken ve önümüzde bu büyük projenin bile sürüncemede olduğu durum ortadayken işleyişin nasıl olacağı kamuoyu tarafından anlaşılmayan buna benzer bir kurum daha kurulmuş, adına “Kentsel Dönüşüm Başkanlığı” denilmiştir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının on bir yıldır resen yaptığı iş ve işlemleri bundan sonra kurulan Başkanlığa devretmesi de düşündürücüdür. Ülke yönetiminde merkeziyetçi, tek adam rejimini savunan iktidar iş kentsel dönüşüme gelince yetki devrini benimsemiştir. Burada akılları kurcalayan başlıca soru, Başkanlığın rantın önünü açıp açmayacağıdır.

Meslek örgütlerinin bulunmadığı, bilim insanlarının görüşünün alınmadığı, yerel yönetimlerden bahsedilmeyen kanunla iktidarın iştahının kabardığı da görülmektedir. Burada, kanun teklifinde bahsi geçen yapılaşmaya esas alanın yüzde 30’luk kısmının mülkiyetinin devrine muvafakat edilmesi veya yüzde 30’luk kısmının değerinin dönüşüm projeleri özel hesabına gelir olarak kaydedilmek üzere Kentsel Dönüşüm Başkanlığına verilmesi isteniyor. Yani vatandaşa deniliyor ki: “Ya arsanın yüzde 30’unu devlete vereceksin ya da yüzde 30’unun parasını yatıracaksın.”

Komisyon sürecinde “Bu yüzde 30’u nereden buldunuz?” diye sorduğumuzda, ilgili Bakan Yardımcısı “Matematiksel bir veriye dayanmıyor.” diyerek cevap vermişti. Yani burada bile bir belirsizlik var, neye göre kime göre yüzde 30’luk kısım kamuya devroluyor ya da parası isteniyor. Bu yüzde 30‘luk oranın neye göre tespit edildiği konusu matematiksel olarak izaha muhtaç olmakla birlikte, Bakanlık tarafından tek gerekçesi kentsel dönüşüm için gelir elde etmek olduğu belirtilmiştir. Başkanlık milletin malından kendine hisse çıkarmaktadır.'' dedi.